آیه 12 سوره نوح

وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً «12»

جلد 13 - صفحه 329

وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ‌: و مدد دهد شما را به مالها، وَ بَنِينَ‌: و پسران، يعنى بسيار گرداند اموال و اولاد شما را، وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ‌: و قرار دهد براى شما بوستانهاى پر از درختان بسيار، وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً: و قرار دهد براى شما نهرهاى آب. حضرت نوح عليه السّلام به جهت تشويق و تحريص قوم بيان موعد نموده به چيزى كه اوقع است در نفوس ايشان، و آن منافع حاضره و فوايد عاجله براى ترغيب به ايمان و طاعت پروردگار و نتايج آن، كه خير دارين است.

تبصره: آيه دلالت دارد بر آنكه استغفار، موجب غفران و نزول بركات است از حضرت منان.

قلانسى از اعاظم علماى سنت در تفسير خود آورده كه: مردى نزد حضرت امير المؤمنين عليه السّلام آمد و گفت: گناه بسيار كردم و صحيفه اعمال خود را سياه نمودم، دعا فرما تا خدا مرا بيامرزد. حضرت فرمود: برو استغفار كن.

ديگرى گفت: فقير هستم و از بى‌چيزى بى‌طاقت شده‌ام، دعا فرما تا خدا انعامى فرمايد. حضرت فرمود: برو استغفار كن. سيمى گفت: زراعت من از كمى آب خشك شده، دعا فرما تا خدا باران بفرستد. حضرت فرمود: برو استغفار كن. چهارمى گفت: مال بسيار دارم و اولاد ندارم، دعا فرما خدا اولاد مرحمت نمايد. فرمود: برو استغفار كن. پنجمى گفت: باغ و بستان من كم ميوه دهد، دعا فرما تا خدا بركت فرمايد. حضرت فرمود: برو استغفار كن.

ابن عباس گويد: من در خدمت حضرت بودم، گفتم: يا امير المؤمنين سؤالات مختلفه نمودند و يك جواب فرمودى؟ فرمود: آيا نشنيدى فرمايش خداى تعالى:

اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً: «1» در كتاب كافى- سعيد بن يسار گويد: به حضرت صادق عليه السّلام عرض كردم: براى من اولاد نشده، فرمود: استغفار نما در وقت سحر صد مرتبه.

و نيز فرمود: هر كه بسيار استغفار نمايد، قرار دهد خدا براى او از هر غمى‌

«1»- منهج الصادقين، جلد 10، صفحات 20 و 21.

جلد 13 - صفحه 330

فرجى، و از سختى مخرجى، و روزى فرمايد او را از آنجا كه گمان ندارد.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

إِنَّا أَرْسَلْنا نُوحاً إِلى‌ قَوْمِهِ أَنْ أَنْذِرْ قَوْمَكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ «1» قالَ يا قَوْمِ إِنِّي لَكُمْ نَذِيرٌ مُبِينٌ «2» أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اتَّقُوهُ وَ أَطِيعُونِ «3» يَغْفِرْ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَ يُؤَخِّرْكُمْ إِلى‌ أَجَلٍ مُسَمًّى إِنَّ أَجَلَ اللَّهِ إِذا جاءَ لا يُؤَخَّرُ لَوْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ «4»

قالَ رَبِّ إِنِّي دَعَوْتُ قَوْمِي لَيْلاً وَ نَهاراً «5» فَلَمْ يَزِدْهُمْ دُعائِي إِلاَّ فِراراً «6» وَ إِنِّي كُلَّما دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصابِعَهُمْ فِي آذانِهِمْ وَ اسْتَغْشَوْا ثِيابَهُمْ وَ أَصَرُّوا وَ اسْتَكْبَرُوا اسْتِكْباراً «7» ثُمَّ إِنِّي دَعَوْتُهُمْ جِهاراً «8» ثُمَّ إِنِّي أَعْلَنْتُ لَهُمْ وَ أَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْراراً «9»

فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً «10» يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً «11» وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً «12» ما لَكُمْ لا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقاراً «13» وَ قَدْ خَلَقَكُمْ أَطْواراً «14»

ترجمه‌

همانا ما فرستاديم نوح را بسوى قومش كه بيم ده قوم خود را پيش از آنكه بيايد آنها را عذابى دردناك‌

گفت اى قوم من همانا من براى شما بيم دهنده‌اى هستم آشكارا

كه بندگى كنيد خدا را و بترسيد از او و اطاعت كنيد مرا

مى‌آمرزد براى شما گناهانتان را و تأخير مى‌اندازد هلاك شما را تا مدّت نامبرده شده همانا مدّت نامبرده خدا وقتى كه آمد تأخير افكنده نميشود اگر باشيد كه بدانيد

گفت پروردگارا همانا من خواندم قوم خود را شب و روز

پس نيفزود آنانرا خواندن من مگر گريختن‌

و همانا من هرگاه خواندم آنها را تا بيامرزيشان قرار دادند انگشتان خود را در گوشهاشان و بسر كشيدند جامه‌هاشان را و پا فشارى كردند و سركشى نمودند سركشى نمودنى‌

پس همانا من خواندم آنها را به آواز بلند

پس همانا من دعوت را آشكار نمودم براى آنها و پنهان نمودم‌

جلد 5 صفحه 278

براى آنان پنهان نمودنى‌

پس گفتم آمرزش بطلبيد از پروردگارتان همانا او است بسيار آمرزنده‌

ميفرستد بر شما باران پى در پى‌

و مدد ميكند شما را بمالها و پسران و پديد ميآورد براى شما باغها و پديد ميآورد براى شما نهرها

چيست براى شما كه نميترسيد مر خدا را از جهت عظمت‌

با آنكه بتحقيق آفريد شما را بطورهاى مختلف با يكديگر.

تفسير

خداوند متعال حضرت نوح را كه اوّل انبياء اولوا العزم است برسالت نزد قوم خود فرستاد تا آنها را بترساند از عذاب خدا در صورت مخالفت از اوامر او قبل از آنكه نازل شود بر آنها و او مأموريّت خود را انجام داد و با كمال ملاطفت بآنها فرمود اى قوم و قبيله من همانا من از جانب خداوند مأمورم كه شما را بترسانم با بيّنه و برهان از عذاب خدا كه بر شما نازل خواهد شد در صورتى كه دست از پرستش بت و ساير اعمال قبيحه خود بر نداريد پس بايد عبادت كنيد خداى يگانه را و از او بترسيد و اطاعت كنيد مرا در آنچه از جانب او براى شما از احكام بيان مينمايم تا خداوند گناهان گذشته شما را بيامرزد و گفته‌اند كلمه من براى تبعيض است تا شامل نشود گناهان آينده آنها را و موجب غرور آنها و جرئت بر معصيت نگردد و ظاهرا من زائده باشد براى تقويت عامل چون لكم فاصله شده و اگر كلمه من هم نبود كلام دلالت بر مغفرت گناهان آينده نداشت و نيز تأخير بيندازد هلاك شما را به اجلهاى معلّقه بر معاصى و بعذاب دنيوى تا برسد اجل حتمى شما كه قابل تأخير نيست چون اين قسم اجل مقدّر الهى وقتى برسد مهلت نميدهد و تأخير نمى‌افتد و اگر شما دانا بوديد ميدانستيد كه اجل معلّق بتوبه و اعمال صالحه دفع ميگردد و اجل حتمى چاره‌اى ندارد و چون آنها نصايح مشفقانه آنحضرت را بسمع قبول تلقّى ننمودند عرضه داشت پروردگارا من آنها را شبانه روز دعوت نمودم ولى مع الاسف نيفزود دعوت من بر سلوك آنها مگر تنفّر و فرار از اطاعت و قبول را و هر چه من خواندم آنها را بسوى تو كه ايمان بياورند و بسبب آن تو از معاصى آنان بگذرى انگشتها در گوشها نهادند و جامه‌ها بر سر كشيدند كه مرا نه بينند و صداى مرا نشنوند و باقى ماندند بر كفر و ضلالت و سركشى‌

جلد 5 صفحه 279

كردند و عازم شدند بر معصيت ولى باز من بوظيفه خود عمل نمودم و با صوت بلند آنها را خواندم و هر قسم ممكن بود از علنى و سرّى در ارشاد و نصيحت آنها كوتاهى نكردم باين بيانات كه بيائيد توبه كنيد خدا آمرزنده و مهربان است مزارع و باغهاى شما كه خشك شده و از دست رفته بواسطه نيامدن باران و زنان شما كه نازا شده‌اند چنانچه در سوره هود گذشت از رحمت الهى و باران فراوان پى در پى آباد خواهد شد و نهرهاى شما جارى خواهد گرديد مانند آنكه خداوند تازه آنها را بشما عنايت فرموده و اموال شما بفضل الهى زياد ميشود و زنان شما اولاد آور ميگردند و پسرانى كه كمك شما باشند خداوند بشما كرم ميفرمايد چه ميشود شما را كه از عظمت خدا نميترسيد چنانچه قمّى ره از امام باقر عليه السّلام در ذيل اين آيه نقل نموده و اهل لغت تصريح نموده‌اند كه رجاء در اينجا بمعناى خوف است و اگر اين تصريحات نبود رجاء بمعناى اعتقاد انسب بود و وقار بمعناى ثبات يعنى چرا معتقد به ثبات خدا نسبت بمواعيدش نيستيد و بعضى هم گفته‌اند و اطوار در روايت قمّى ره باختلاف اهواء و ارادات و مشيّات تفسير شده و بعضى آنرا بأطوار خلقت از خاك و نطفه و علقه و مضغه و عظام و لحوم و خلق آخر كه دلالت بر عظمت قدرت حق دارد تفسير نموده‌اند و ظاهرا اعمّ از اينها و احوال مختلفه و عوارض طاريه تا آخر عمر باشد و اللّه اعلم.

وَ يُمدِدكُم‌ بِأَموال‌ٍ وَ بَنِين‌َ وَ يَجعَل‌ لَكُم‌ جَنّات‌ٍ وَ يَجعَل‌ لَكُم‌ أَنهاراً «12»

خداوند بشما كمك‌ ميدهد بزيادتي‌ اموال‌ و كثرت‌ اولاد و باغستانهايي‌ بشما عطا ميفرمايد و نهرهايي‌ ‌بر‌ ‌شما‌ جريان‌ ميدهد ‌که‌ ‌اينکه‌ ‌هم‌ يكي‌ ‌از‌ فوائد توبه‌ و استغفار ‌است‌، و ذكر اينها ‌از‌ باب‌ مثال‌ ‌است‌ و مراد وفور نعمت‌ ‌است‌ و رفع‌ بليات‌ و امراض‌ و تلفات‌ ‌که‌ ‌در‌ اثر معاصي‌ پيدا ‌شده‌ و ‌از‌ همه اينها بالاتر نجات‌ ‌از‌ عذاب‌ آخرت‌ ‌است‌ لكن‌ ذكر ‌اينکه‌ منافع‌ دنيوي‌ ‌براي‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ بچشم‌ ‌خود‌ مشاهده‌ كنند و الا ‌در‌ جنب‌ مثوبات‌ اخروي‌ و جنات‌ ‌آن‌ عالم‌ ‌که‌ دوام‌ دارد و تمام‌ شدني‌ نيست‌ ‌اينکه‌ منافع‌ دنيوي‌ ‌اگر‌ بگوئيم‌ قطره‌ ‌است‌ نسبت‌ بدريا كم‌ گفته‌ايم‌ زيرا دريا ‌هم‌ آخر دارد و نعم‌ اخروي‌ آخر ندارد چنانچه‌ عذابهايش‌ ‌هم‌ دوام‌ دارد ‌که‌ معني‌ خلود ‌است‌.

]

(آیه 12)- سپس می‌افزاید: «و شما را با اموال و فرزندان فراوان کمک می‌کند» (و یمددکم باموال و بنین).

«و باغهای سرسبز و نهرهای آب جاری در اختیارتان قرار می‌دهد» (و یجعل لکم جنات و یجعل لکم انهارا).

به این ترتیب یک نعمت بزرگ معنوی، و پنج نعمت بزرگ مادی به آنها وعده داده، نعمت بزرگ معنوی بخشودگی گناهان و پاک شدن از آلودگی کفر و عصیان است، اما نعمتهای مادی: ریزش بارانهای مفید و به موقع و پر برکت، فزونی اموال، فزونی فرزندان (سرمایه‌های انسانی)، باغهای پر برکت، و نهرهای آب جاری.

آری! ایمان و تقوا طبق گواهی قرآن مجید هم موجب آبادی دنیا و هم آبادی آخرت است.